Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining maslahat uchrashuvi: investitsion va sanoat hamkorligi uchun yangi imkoniyatlar
Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining maslahat uchrashuvlari bosqichma-bosqich mintaqa iqtisodiyotini rivojlantirish bo‘yicha umumiy yondashuvlarni ishlab chiqishning asosiy mexanizmiga aylanmoqda. O‘zbekiston savdo, sanoat kooperatsiyasi va barqaror transport-logistika zanjirlarini rivojlantirishga qaratilgan integratsion jarayonlarning faol tashabbuskori sifatida ishtirok etmoqda. Bugungi kunda mintaqa siyosiy dialogdan sarmoya, innovatsiya va sanoatlashtirishga asoslangan amaliy hamkorlik bosqichiga o‘tmoqda.
Huquqiy bazani uyg‘unlashtirish, to‘siqlarni bartaraf etish va yagona sanoat standartlarini yaratish yo‘nalishida olib borilayotgan izchil ishlar Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun energetika, mashinasozlik, qishloq xo‘jaligi va qayta ishlash sanoati sohalarida kapitalni jalb etish hamda qo‘shma loyihalarni amalga oshirish uchun yangi imkoniyatlar yaratmoqda.
Savdo va investitsiya hamkorligining huquqiy asoslari
Mintaqa mamlakatlari o‘rtasidagi huquqiy baza asosan erkin savdo, o‘zaro investitsiyalarni himoya qilish va ikki martalik soliqqa tortishni oldini olish to‘g‘risidagi hukumatlararo bitimlarga asoslanadi. Ushbu hujjatlar tadbirkorlik faoliyati uchun qulay sharoitlar, qo‘shma ishlab chiqarishlarni rivojlantirish va savdodagi to‘siqlarni bartaraf etishni ta’minlaydi. Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan tuzilgan hukumatlararo komissiyalar aniq yechimlar ishlab chiqishning samarali maydonlariga aylangan bo‘lsa, bosh vazirlar va tegishli vazirlarning muntazam yig‘ilishlari yangi loyihalar ishga tushirilishiga hamda sanoat kooperatsiyasining modernizatsiyasiga xizmat qilmoqda.
Qozog‘iston: mintaqaning strategik hamkori va yirik savdo bozori
Qozog‘iston O‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi yetakchi hamkori bo‘lib qolmoqda. 2025-yil yanvar–sentabr oylarida ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 3,48 milliard AQSH dollariga yetdi (+15,5%). Eksport 1,06 milliard, import esa 2,42 milliard dollarni tashkil etdi.
Savdo aloqalarida erkin savdo rejimi amal qiladi, bu esa tovar va xizmatlar harakatining faolligini ta’minlaydi.
O‘zbekistonning asosiy eksport yo‘nalishlari mashinasozlik, to‘qimachilik, qishloq xo‘jaligi va qurilish materiallari mahsulotlarini o‘z ichiga oladi. Respublikamiz Qozog‘istonga sabzavot, meva, tayyor to‘qimachilik mahsulotlari, sement, plastmassa buyumlari va mineral suvlarni eksport qilmoqda. O‘z navbatida, sanoat xomashyosi, uskunalar, metallar va oziq-ovqat mahsulotlari import qilinadi. Qozog‘iston kapitali ishtirokidagi 1,1 mingdan ortiq korxonalar savdo, IT xizmatlari, qurilish va moliya sohalarida faoliyat yuritmoqda.
Ikki mamlakat o‘rtasidagi hududlararo aloqalar har yili milliardlab dollarlik shartnomalar va “yo‘l xaritalari”ni imzolash bilan yakunlanadigan Hamkorlik forumi orqali mustahkamlanmoqda.
Qirg‘iziston: sanoat kooperatsiyasini chuqurlashtirish
So‘nggi yillarda O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi munosabatlar strategik hamkorlik darajasiga chiqdi. Huquqiy bazaning asosini sanoatning ustuvor yo‘nalishlarini rivojlantirish to‘g‘risidagi bitimlar, 2023–2025-yillarga mo‘ljallangan strategik savdo-iqtisodiy hamkorlik dasturi va 2030-yilgacha savdoni oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar rejasi tashkil etadi.
2025-yilning yanvar–sentabr oylarida tovar ayirboshlash hajmi 672,8 million dollarni tashkil etib, 14,7 foizga o‘sdi. Eksport 422,1 million, import esa 250,7 million dollarga yetdi.
O‘zbekistonning Qirg‘izistonga eksporti to‘qimachilik va oziq-ovqat mahsulotlari, elektr texnikasi, qurilish materiallari hamda mashina va uskunalarni o‘z ichiga oladi. Qirg‘iziston esa O‘zbekistonga mineral yoqilg‘i, rudalar, qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qilmoqda.
Qirg‘iz kapitali ishtirokidagi 300 dan ortiq korxonalar O‘zbekistonda faoliyat yuritmoqda, bu esa bizneslar o‘rtasidagi o‘zaro manfaatdorlikni tasdiqlaydi. Ikkala mamlakat shaharlarini bog‘lovchi yangi avtobus va temiryo‘l yo‘nalishlari yuk tashish hajmini oshirishga, turizmni rivojlantirishga va yengil sanoat hamda energetika sohalaridagi hamkorlikni yanada kengaytirishga xizmat qilmoqda.
Tojikiston: sanoat integratsiyasi va qo‘shma investitsiyalarni kengaytirish
Tojikiston O‘zbekistonning muhim iqtisodiy hamkorlaridan biri hisoblanadi. Davlatlar o‘rtasida erkin savdo to‘g‘risidagi bitim amal qiladi, savdo-iqtisodiy hamkorlik bo‘yicha hukumatlararo komissiya esa sanoat va infratuzilma sohalaridagi loyihalarni muvofiqlashtirmoqda.
2025-yil yanvar–sentabr oylarida tovar ayirboshlash hajmi 571,3 million dollarga yetdi (+17,6%). Eksport 406,3 million, import esa 165 million dollarni tashkil etdi.
Savdo hajmining o‘sishi to‘qimachilik, oziq-ovqat va kimyo mahsulotlari hamda transport-logistika xizmatlari yetkazib berish hisobiga ta’minlandi. Tojikistonda 100 dan ortiq o‘zbek kapitali ishtirokidagi korxonalar, O‘zbekistonda esa 300 dan ortiq tojik sarmoyasi ishtirokidagi korxonalar faoliyat yuritmoqda.
Investitsion yaqinlashuv ramziga aylangan O‘zbekiston–Tojikiston investitsiya kompaniyasining ustav kapitali 100 million dollargacha oshirildi. Kompaniya oziq-ovqatni qayta ishlash, makaron ishlab chiqarish va oziq-ovqat sanoatini modernizatsiya qilish loyihalarini moliyalashtirmoqda.
Turkmaniston: sanoat va logistika hamkorligini mustahkamlash
Turkmaniston bilan iqtisodiy hamkorlik barqaror rivojlanmoqda, sanoat, energetika va logistika sohalarida aloqalar kengaymoqda. Uzoq muddatli hamkorlik va investitsiyalarni himoya qilish to‘g‘risidagi hukumatlararo bitimlar biznes uchun mustahkam huquqiy asos yaratmoqda.
2025-yil yanvar–sentabr oylarida tovar ayirboshlash hajmi 750 million dollarni tashkil etdi. Eksport 111,1 million (+26,3%), import esa 638,9 million dollarni tashkil qildi.
O‘zbekiston Turkmanistonga mineral yoqilg‘i, kimyo va sanoat mahsulotlari, mashina va uskunalar eksport qilmoqda, Turkmanistondan esa xom ashyo va neft-kimyo mahsulotlarini import qilmoqda. Turkman kapitali ishtirokidagi 200 ga yaqin korxonalar O‘zbekistonda faoliyat yuritmoqda, ular qadoqlash materiallari, mebel, to‘qimachilik va neft mahsulotlarini qayta ishlash sohalarida loyihalarni amalga oshirmoqda.
Shuningdek, transport sohasidagi hamkorlik rivojlanmoqda, jumladan, harakat tarkibini ta’mirlash va “Shovot–Dashoguz” chegaradosh savdo hududini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shma loyihalar yo‘lga qo‘yilmoqda.
Markaziy Osiyo: yagona sanoat va investitsiya makonini shakllantirish
Savdo-iqtisodiy hamkorlik natijalari mintaqa yangi bosqichga tayyor ekanini ko‘rsatmoqda. O‘zbekiston hamkorlar bilan birgalikda sanoat siyosati, transport logistikasi va investitsiya mexanizmlari bo‘yicha umumiy yondashuvlarni shakllantirmoqda. Qo‘shma sanoat zonalarini yaratish, transchegaraviy investitsiyalarni rag‘batlantirish va yuqori qo‘shimcha qiymatli mahsulotlarni ilgari surish tashabbuslari tobora faollashmoqda.
Markaziy Osiyo rahbarlarining maslahat uchrashuvi doirasida bu tendensiyalar alohida ahamiyat kasb etadi. Asosiy e’tibor – barqaror o‘sishni ta’minlash, “yashil” loyihalarni amalga oshirish va mintaqaning texnologik modernizatsiyasini rivojlantirishga qaratilgan. Sanoat va investitsiya sohasidagi hamkorlik mintaqaning mustaqilligi va raqobatbardoshligini mustahkamlashning muhim vositasiga aylanmoqda.
Markaziy Osiyo davlatlarining o‘zaro ishonch va pragmatizm asosidagi birlashuvi butun mintaqa uchun mustahkam iqtisodiy poydevor yaratmoqda. O‘zbekiston esa qo‘shma taraqqiyot g‘oyasini ilgari suruvchi sifatida Markaziy Osiyoning yangi sanoat davrining tabiiy integratsiya markaziga aylanmoqda.
