Ўзбекистоннинг фаол дипломатияси: 2025 йил - жадал мулоқотдан аниқ натижаларгача
2025 йил Ўзбекистон учун сифат жиҳатидан янгиланиш ва ташқи сиёсий позициясини мустаҳкамлаш босқичи бўлди. Геосиёсий кескинлик кучайиб бораётган, глобал институтлар трансформацияси, ресурслар ва бозорлар учун рақобат кучайиб бораётган мураккаб ва ноаниқ халқаро вазият шароитида Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида очиқ, прагматик, фаол ва ташаббускор ташқи сиёсатни изчил амалга ошириб келмоқда. Айнан шундай ёндашув нафақат ташқи алоқаларнинг барқарорлигини сақлаб қолиш, балки уларга мамлакатнинг узоқ муддатли манфаатлари ва ички ривожланиш вазифаларига мос келадиган янги мазмун бахш этиш имконини берди.
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2025 йил 26 декабрь куни Олий Мажлис ва халқимизга йўллаган Мурожаатномасида таъкидлаганидек, “кейинги пайтда юртимиз глобал масалалар муҳокама қилинадиган халқаро мулоқот майдонига айланиб бормоқда”.
Янги Ўзбекистоннинг дипломатик стратегияси мамлакатда амалга оширилаётган кенг кўламли ижтимоий-иқтисодий ислоҳотларнинг ажралмас қисми сифатида иқтисодиётни модернизация қилиш, инвестициялар, хорижий сайёҳларни жалб қилиш, экспорт салоҳиятини кенгайтириш учун қулай ташқи шароитларни шакллантириш, гуманитар ва маданий алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган. Очиқлик, тенг ҳуқуқли шериклик, ўзаро ҳурмат, давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик ва халқаро ҳуқуқ нормаларига қатъий риоя қилиш тамойиллари доимо ташқи сиёсий йўлнинг асосини ташкил этган.
Дунёнинг кўзга кўринган етакчилари билан олий даражадаги сиёсий мулоқот янги босқичга кўтарилди ва мунтазамлик касб этди. АҚШ, Хитой, Россия, Франция, Италия, Туркия, Жанубий Корея, Япония, Малайзия ва қатор араб давлатлари раҳбарлари билан янги келишувларга эришилди. 2025 йилда давлат ва ҳукумат раҳбарлари даражасидаги икки томонлама учрашувлар сони 55 тадан ошгани хорижий ҳамкорлар билан ўзаро ишонч ортиб бораётганидан далолат беради.
Юқори даражадаги фаол сиёсий мулоқотни ривожлантириш жараёнида ҳам шунга ўхшаш тенденция кузатилди. Йил давомида Ўзбекистоннинг юқори даражадаги делегациялари сайёрамизнинг деярли барча муҳим минтақаларини қамраб олган ҳолда дунёнинг 93 давлатига 172 та ташрифни амалга оширди. Халқаро кун тартибини тўлдиришда вазирликлар, идоралар ва минтақавий маъмуриятлар вакиллари ҳам муҳим роль ўйнади, улар дипломатик миссиялар кўмагида 50 дан ортиқ мамлакатга 300 га яқин хизмат сафарларини амалга оширдилар, бу эса ташқи алоқаларни амалий, амалий йўналтирилган даражага олиб чиқиш имконини берди.
Ўзбекистон фаол мезбон сифатида жаҳон дипломатияси марказларидан бирига айланди. Юртимизда Жаҳон парламентлараро иттифоқи, БМТ фуқаролик хизмати, ЮНЕСКО Бош конференцияси, Халқаро иқлим конференцияси, минтақа мамлакатларининг Тошкент саммити ва бошқа қатор йирик анжуманлар ташкил этилгани ҳам буни яққол тасдиқлайди. Мамлакатимизда 120 дан ортиқ юқори даражадаги хорижий делегациялар, хорижий давлатларнинг 300 га яқин минтақавий бошқарув органлари делегациялари бўлди. Ушбу мулоқотлар ҳудудлараро ҳамкорликни ривожлантириш, ишбилармон доиралар ўртасида тўғридан-тўғри алоқаларни ўрнатиш ва ўзаро ҳамкорликнинг шартномавий-ҳуқуқий базасини кенгайтиришга хизмат қилди.
Ўзбекистоннинг ташқи сиёсий стратегиясида Марказий Осиё анъанавий равишда алоҳида ўрин тутади. 2025 йилда ушбу устувор йўналиш янада институционал ривожлантирилди. Ўзбекистон Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг Маслаҳат учрашувида раислик қилди ва раислик биринчи марта алоҳида комплекс дастур асосида амалга оширилди. Унинг доирасида иқтисодий ҳамкорлик, транспорт боғлиқлиги, экология, сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва гуманитар алмашинув масалалари қамраб олинди.
Йигирмадан ортиқ йирик тадбирларнинг ўтказилиши ва Тошкентда Президент Шавкат Мирзиёев раислигида бўлиб ўтган минтақа давлатлари раҳбарларининг тарихий саммити минтақавий дипломатиянинг йил якуни бўлди ҳамда Марказий Осиё мамлакатларининг ишончни чуқурлаштириш ва биргаликда ривожланишга интилишини тасдиқлади.
Бугун биз кенг минтақамиз узоқ вақтдан буён биринчи марта жаҳон сиёсатининг яхлит, тўлақонли субъектига айланмоқда, деб ишонч билан айта оламиз. Халқаро ҳамжамиятнинг эътибори тобора ортиб бораётгани, глобал майдонда минтақага бўлган муносабат ўзгаргани шундан далолат беради. “Марказий Осиё плюс” форматларининг ривожланиши бунга ёрқин мисолдир, улар 2025 йилда янги аниқ амалий мазмун билан бойиди. Европа Иттифоқи, Хитой, Россия, АҚШ ва Япония билан саммитларнинг ўтказилиши минтақанинг глобал сиёсатдаги роли ошганини яққол кўрсатди ва унинг барқарорлик, башорат қилиш ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик макони сифатидаги мавқеини мустаҳкамлади.
Унинг географиясини янада кенгайтириш 2025 йилдаги ташқи сиёсатнинг муҳим йўналиши бўлди. МДҲ, Европа ва Осиёдаги анъанавий шериклар билан бир қаторда Шарқий Европа, Яқин Шарқ, Африка ва Жанубий Америка мамлакатлари билан алоқалар фаоллашди. Словакия, Сербия, Иордания, Парагвай ва бошқа қатор давлатлар билан тарихда илк бор олий даражадаги икки томонлама тадбирлар ўтказилгани Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги иштироки изчил кенгайиб бораётганидан далолат берди. Натижада, республика дипломатик алоқалар олиб бораётган мамлакатларнинг умумий сони 165 тага етди.
Шу нуқтаи назардан, 2025 йилда Ўзбекистоннинг халқаро ҳаётида мамлакатнинг ташқи сиёсий позициясига стратегик таъсир кўрсатган воқеалар алоҳида аҳамият касб этди. Европа Иттифоқи билан кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимнинг имзоланиши ҳамда Президент Шавкат Мирзиёевнинг Брюсселга ташрифи ЕИ билан муносабатлар сифат жиҳатидан янги босқичга кўтарилганини кўрсатди. Ҳужжат сиёсий мулоқотни чуқурлаштириш, савдо-иқтисодий алоқаларни кенгайтириш, инвестицияларни жалб қилиш ва барқарор ривожланиш, яшил иқтисодиёт ва рақамлаштириш соҳаларида ҳамкорликни ривожлантириш учун мустаҳкам ҳуқуқий асос яратди, шунингдек, европалик ҳамкорлар томонидан Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотларга берилган юқори баҳонинг ифодаси бўлди.
Жаҳоннинг асосий куч марказлари билан ҳамкорликни кенгайтириш ва чуқурлаштириш йўлини давом эттирган ҳолда Ўзбекистон Америка Қўшма Штатлари билан муносабатларни изчил ривожлантириб келмоқда. Ноябрь ойида Вашингтонда АҚШ ва Марказий Осиё мамлакатлари етакчиларини бирлаштирган “S5+1” форматидаги саммитнинг муваффақиятли якунлари бу борада муҳим воқеа бўлди. Ўзбекистоннинг ушбу форматдаги роли халқаро экспертлар ва сиёсатчилар томонидан минтақавий ҳамкорликнинг асосий ташаббускори ва АҚШнинг барқарор ривожланиш, хавфсизлик, иқтисодий ҳамкорлик ва гуманитар алоқаларни кенгайтириш масалаларида масъулиятли ҳамкори сифатида баҳоланмоқда.
Ўзбекистон Президентининг БМТ Бош Ассамблеяси йиғилишидаги иштироки ҳам муҳим воқеа бўлди. Давлатимиз раҳбарининг бош халқаро минбардаги нутқи мамлакатимизнинг кўп томонламалик, тинч мулоқот ва долзарб глобал муаммоларга биргаликда ечим топиш тамойилларига содиқлигини яна бир бор тасдиқлади.
2025 йилда Ўзбекистон ташаббуси билан БМТ Бош Ассамблеяси томонидан мамлакатнинг барқарор ривожланиш, минтақавий хавфсизлик ва гуманитар ҳамкорлик соҳасидаги устувор йўналишларини акс эттирувчи тўртта резолюция қабул қилинди. Бундан ташқари, Ўзбекистон БМТнинг қатор нуфузли органларига сайлангани халқаро ҳамжамиятнинг унга бўлган ишончи ортиб бораётганидан далолатдир.
ЮНЕСКО Бош конференциясининг 43-сессияси Самарқандда ўтказилгани йилнинг тарихий воқеаси бўлди. Ушбу форум сўнгги қирқ йил ичида биринчи марта Париждан ташқарида бўлиб ўтди, бу эса Ўзбекистоннинг маданий, тарихий ва сивилизацион аҳамиятининг мисли кўрилмаган эътирофи бўлди. Самарқанд бир неча кун давомида таълим, фан ва маданият масалалари бўйича глобал мулоқот майдонига айланиб, мамлакат ташқи сиёсатининг гуманитар йўналишини ва унинг сивилизатсиялараро ҳамкорлик марказларидан бири сифатидаги имижини мустаҳкамлади.
Фаол сиёсий дипломатия билан бир қаторда, 2025 йилда иқтисодий дипломатия жадал ривожланиб, ташқи сиёсатнинг асосий воситаларидан бири сифатида узил-кесил қарор топди. “Ташқи ишлар вазирлиги - дипломатик ваколатхоналар - тармоқ идоралари – ҳудудлар” шаклидаги тизимли ишлар хорижий инвестицияларни жалб этиш ва ташқи иқтисодий алоқаларни кенгайтиришда сезиларли натижаларга эришиш имконини берди. Йилнинг ўн ойида дипломатик миссиялар кўмагида 34,4 миллиард АҚШ доллари миқдоридаги хорижий инвестициялар ўзлаштирилди.
Амалга оширилаётган иқтисодий сиёсатнинг самарадорлиги халқаро молия институтлари ва рейтинг агентликлари томонидан юқори баҳоланди. 2025 йилда “Fitch Ratings” ва “S&P” агентликлари Ўзбекистоннинг суверен рейтингини “BB-” даражасидан “BB” даражасига кўтарди, “Moody’с” агентлиги эса прогнозни “барқарор”дан “ижобий”га ўзгартирди. Бу эса мамлакат иқтисодиётига бўлган ишончнинг ўсиши ва амалга оширилаётган ислоҳотларнинг барқарорлигидан далолат беради.
Ташқи иқтисодий фаолиятнинг фаоллашуви ташқи савдо кўрсаткичларининг ўсишига ҳам ёрдам берди. 2025 йилнинг ўн бир ойида ташқи савдо айланмаси ҳажми 72,7 миллиард долларни, экспорт эса 30,8 миллиард долларни ташкил этиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 6,6 миллиард долларга ошди. Ташқи савдода салбий сальдони сезиларли даражада қисқартириш дипломатик ваколатхоналарнинг бозорларни диверсификация қилиш ва маҳаллий маҳсулотларни хорижда илгари суриш бўйича мақсадли ишларининг натижаси бўлди.
2025 йилда мамлакатнинг ижобий халқаро имижини шакллантиришда туризмнинг “юмшоқ куч” элементи сифатида ривожланиши муҳим роль ўйнади. Ўн бир ойда мамлакатга 10,7 миллион хорижий сайёҳ ташриф буюрган. Статистик маълумотларга кўра, ҳар ойда Ўзбекистон бир миллиондан ортиқ чет эл фуқароларини меҳмон қилади. Халқаро кўргазмаларда фаол иштирок этиш, хорижда кенг кўламли тақдимот тадбирлари ва Тошкентда “Марказий Осиё - Европа Иттифоқи” биринчи туризм форумининг ўтказилиши Ўзбекистоннинг минтақадаги энг истиқболли сайёҳлик йўналишларидан бири сифатидаги мавқеини мустаҳкамлашга хизмат қилди.
Ўтаётган йилда ташқи сиёсатнинг муҳим инсонпарварлик ўлчови бўлган Ўзбекистон фуқароларининг хориждаги ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилишга катта эътибор қаратилди. 2025 йилнинг январь-сентябрь ойларида 385 мингдан ортиқ консуллик ҳаракатлари амалга оширилди, ноқонуний олиб қўйилган ҳужжатлар қайтарилди, иш ҳақи бўйича қарздорлик ундирилди, ватандошларни Ватанга қайтариш дастурлари амалга оширилмоқда. Шу билан бирга, рақамли консуллик хизматлари такомиллаштирилди, Ўзбекистон фуқаролари учун визасиз ва соддалаштирилган кириш географияси кенгайтирилди, диаспоралар билан ҳамкорлик мустаҳкамланди.
Шундай қилиб, 2025 йил якунларини сарҳисоб қилар эканмиз, ишонч билан айтиш мумкинки, Ўзбекистон ташқи сиёсати юқори даражадаги етуклик, изчиллик ва натижадорликни намойиш этди. Мамлакат нафақат халқаро майдонда ўз мавқеини мустаҳкамлади, балки ички ривожланишга кўмаклашиш, инвеститсиявий жозибадорликни ошириш ва фуқароларнинг турмуш сифатини яхшилаш учун дипломатик воситалардан ҳам фойдаланди. Ўзбекистон йилни кенгайган шериклик тармоғи, мустаҳкам шартномавий-ҳуқуқий база ва келгуси мақсадларни аниқ тасаввур қилиш билан якунламоқда, дунё учун очиқ ва келажакка ишонч билан қарамоқда.
“Дунё” АА
